ابلاغیه جدید سازمان بورس | معاملات الگوریتمی ممنوع شد/سه نظر کارشناسی | آیا الگوریتم‌ها متهم ریزش قیمت سهام بوده‌اند؟

به گزارش می متالز، براساس ابلاغیه جدیدی صبح سازمان بورس و اوراق بهادار معاملات الگوریتمی تا اطلاع ثانوی ممنوع شد. در همین رابطه برخی این پرسش را مطرح می‌کنند که آیا الگوریتم‌ها متهم ریزش قیمت سهام بوده‌اند؟

روبات‌های صف‌ساز بورس

افت پی در پی شاخص بورس سهامداران را بی‌تاب کرده است.روز گذشته سهامداران انگشت اتهام را به معاملات الگوریتمی نشانه گرفتند. دلیلی که از دیدگاه کارشناسان بازار سرمایه پشتوانه منطقی ندارد. به اعتقاد فعالان بازار سرمایه مشکل از روبات‌های الگوریتمی نیست بلکه مشکل کم بودن تعداد روبات‌های معامله‌گر است. هر چه تعداد روبات‌ها بیشتر باشد اثر آنها بهتر و بازار کاراتر می‌شود.

مساله هوش مصنوعی در دنیا سال‌هاست که وارد عرصه معاملات شده است و بازارهای مالی کم‌کم متاثر از داده‌هایی می‌شوند که توسط هوش مصنوعی تحلیل و استخراج می‌شود و در اختیار تحلیل‌گران قرار می‌گیرند. شرکت‌های زیادی هم در دنیا این کار را انجام می‌دهند. در واقع هر نوع معامله‌ای که خودکار باشد را معاملات الگوریتمی می‌گویند.

حالا می‌توانند با بسامد بالا یا پایین باشند. معاملات الگوریتمی می‌توانند خیلی ساده باشند یا پیچیدگی زیادی داشته باشد. در واقع هر کاری را که یک تریدر می‌تواند با استفاده از ذهن و تجربه‌اش انجام دهد می‌تواند از معادلات الگوریتمی کمک بگیرد. چیزی که از دید سهامداران، متهم ردیف اول ریزش قیمت سهام در بورس تهران است.

اعتراض سهامداران وارد نیست

علی آبنیکی | مشاور سرمایه‌گذاری

قاعدتا در حجم بالا الگوریتم‌ها می‌توانند تاثیر زیادی روی بازار داشته باشند. اینکه تا چه حد این اتفاق در بازار ایران می‌افتد اطلاعات دقیقی وجود ندارد. معضلی که اکنون در بازار ایران وجود دارد این است که قالب معامله‌گران بخش حقیقی بازار نسبت به وضعیت رکود یا استراحتی که بازار دارد و عدم رشد شاخص و معضلاتی که در نمادهای کوچک و بزرگ است و همچنین نسبت به رفتار حقوقی‌ها معترضند.

چند مساله اینجا به‌عنوان آسیب‌شناسی وجود دارد. یکی اینکه بازار ما در ماه‌های اول امسال صعودی و شارپ بود و معامله‌گران کم‌کم عادت کردند بدون بررسی ارزندگی، سهم انتخاب کنند و اصولا نگاه کوتاه‌مدت به بازار دارند و انتظار دارند در طول سه هفته معاملاتی ۵۰ درصد رشد کنند.

تقریبا در مرداد ماه عرضه‌ها با اهداف مختلف بیشتر شد. در اینجا بخش حقیقی خرد از روند تحولات جا ماند، وقتی از روند تحولات جا ماند توجهش به وعده‌و وعید‌هایی که دولت و بازارگردان در رسانه‌ها و جلسات می‌دادند، جلب شد.

مساله مهم‌تر این بود که روند تحولات بازار سرمایه آنقدر سریع است که شاید در تاریخ بازارهای مالی دنیا در ۵۰ سال اخیر کم‌سابقه باشد که حجم فعالان این بازار در طول کمتر از یک سال چندصددرصد رشد کند، همه هم انتظار دارند به خاطر شرایط تورمی ایران بازده بالاتر از تورم بگیرند و انتظار سودهای جذاب دارند.

همچنین بازارگردان ظرفیت اداره این بازار را نداشت و او هم از تحولات بازار جاماند. آسیب این اتفاق را سهامدار خرد دید. وعده و ‌وعید‌ها باعث می‌شود سهامدار خرد برای خود انتظاراتی ایجاد کند و هر بار که به در بسته می‌خورد ناامید می‌شود و دنبال این است که مشکل کجاست؟

حالا هم به‌عنوان مشکل جدید معاملات الگوریتمی مطرح می‌شوند. اینکه رنج‌های منفی در بازار ایجاد شود و صف‌ها تغییر کند و نماد از تقاضا به عرضه برسد در کوتاه‌مدت باعث می‌شود انگیزه سهامداری کم شود و انگیزه نوسان‌گیری بیشتر شود و عموم فعالان بازار به این نتیجه برسند که باید نوسان‌گیری کنند. البته شرایط اقتصاد سیاسی که عدم قطعیت بالایی دارد نیز افراد را تشویق می‌کند که نگاه بلندمدتی به بازار نداشته باشند.

سهامداران بازار سرمایه باید توجه کنند که بازار سرمایه یک بازار با دید میان‌مدت و بلندمدت است و در کوتاه‌مدت ممکن است اتفاق‌های زیادی بیفتد، اما سهم‌های بنیادی کم‌کم راه خود را پیدا می‌کنند مثلا ما دیدیم که گروه فلزات معادن خوش درخشید و حتی در دوره اصلاح، کمتر اصلاح کردند.

بنابراین باید این نگرش به بازار منتقل شود. اینکه ما به بازارگردان و حقوقی‌ها امید داشته باشیم موثر نیست چون خود آنها هم از تحولات بازار جامانده‌اند. مهم‌ترین مساله این است که سهامدار به این دید برسد که بازار سرمایه جایی برای فعالیت بلندمدت است.

روبات‌های الگوریتمی تاثیری بر بازار ندارند

پیمان ارمغان | کارشناس بازارسرمایه

معاملات الگوریتمی مخصوصا آنچه که دربازار سرمایه ایران بیشترین کاربرد را دارد مربوط به بخش اجرای معاملات است. به این معنی که سهامدار تصمیم خود مبنی بر خرید و فروش و رنج قیمتی مورد نظر را مشخص کرده و سپس اجرای آن را به الگوریتم می‌سپارد. بنابراین اینطور نیست که سیستم‌های الگوریتمی خود به خود اقدام به ایجاد جو منفی در بازار بکنند.

در بازارهای جهانی گاهی اوقات ما می‌شنویم که مثلا ناگهان ریزش‌های شدید در بازار ایجاد شده که مربوط به معاملات الگوریتمی است. علت این موضوع عموما این است که به دلیل ایجاد یک جو سنگین فروش دربازار و گاهی فعال شدن حد ضرر معامله‌گران، سیستم‌های الگوریتمی تصمیم به فروش دارایی یا بستن پوزیشن به هر قیمتی می‌کنند و چون در این بورس‌ها حد نوسان نیز وجود ندارد و سرعت معاملات نیز بسیار بالا است ناگهان فروش دارایی یا بسته شدن پوزیشن در یک قیمت بسیار پایین انجام می‌شود که گاهی به همین دلیل نیز سیستم معاملات متوقف می‌شود.

اما آنچه این روزها در بازار ما اتفاق می‌افتد چندان ارتباطی با این موضوعات ندارد و احتمالا اگر معاملات به معامله‌گران هم سپرده شود اتفاقی مشابه آنچه که شاهد هستیم رخ خواهد داد. در حال حاضر با بازاری سرو کار داریم که قیمت‌ها از جذابیت بسیاری برای خرید برخوردارند. در این بازاری که ممکن است کسی پیشنهاد خرید نکند پیشنهاد می‌شود سهامداران با پرهیز از رفتارهای هیجانی به دنبال خرید سهام ارزنده با قیمت‌های پایین باشند.

تحریکات معاملاتی

مهدی حسینی | کارشناس بازار سرمایه

شواهد حاکی از آن است که تحریکاتی در حال انجام است که به زمزمه معاملات الگوریتمی دامن می‌زند، اگرچه مستندات دقیقی در این رابطه وجود ندارد اما با اقداماتی که در دست اجرا است به زودی مشخص می‌شود پشت پرده وضعیت فعلی بازار ازچه قرار است.

اگر نگاهی به نحوه معاملات چند روز اخیربازار سهام بیندازیم کاملا روشن است که چه کسانی داد وستدها را پیش می‌برند.اگر فرضیه معاملات روباتی درست از آب درآید واکنش سیاست‌گذاران به این اقدامات تعیین‌کننده است و مقامات مسوول به‌صورت شفاف می‌توانند با پیگیری موضوع اطلاع‌رسانی و شفاف‌سازی کنند.در طول روز که کل معاملات به ۶ساعت هم نمی‌رسد یک سهم ۴ باربه قله معاملاتی‌اش می‌رسد اما در نهایت به کف و کمترین قیمت روزمعاملات می‌رسد، این اتفاقات نشان می‌دهد سیستمی وجود دارد که با هدایت قیمت‌ها به گرداب معاملاتی، بازار را از ثبات خارج می‌کند.

بنابراین باید ببینیم اتاق فکری که برای مدیریت بازار نسخه می‌پیچد با چه روشی با این پدیده برخورد می‌کند. ازاین رو چند روز آینده بسیار سرنوشت‌ساز خواهد بود. اگر ثابت شود که بازار با معاملات الگوریتمی پیش می‌رود فاش شدن گروه‌هایی که در این قضیه دست دارند می‌تواند هشداری برای کسانی باشد که به دنبال خراب کردن بازارهستند اما از سوی دیگر ممکن است بدون اینکه ردی از روبات‌های الگوریتمی باقی بماند بازار را متعادل کنند.

با این اوصاف پر واضح است که تحریکات معاملاتی در حال انجام است و تاثیرات منفی بر بورس می‌گذارد.  نوسان این روزهای شاخص دلایل متفاوتی دارد اما هرچه شاخص پایین‌تر برود رشد پایدارتری خواهد داشت و اگر اتفاق خاصی در سطح بین‌الملل نیفتد بازار سرمایه در نهایت محکوم به رشد است.

اما اگر مذاکرات بین‌المللی ایران به نتیجه برسد و به دنبال آن قیمت دلار با کاهش چشمگیری مواجه شود بورس بعد از وقفه‌ای دو، سه ماهه به مدار صعودی بازمی گردد. روند مذاکرات بین‌المللی ایران و قیمت دلار نقش مهمی در آینده بازار سهام بازی می‌کند و بورس را غیر قابل پیش بینی تر از قبل می‌کند.